Ο Δαλάι Λάμα είπε:

 «Σύμφωνα με τους νόμους της φύσης οι μέλισσες, για την επιβίωσή τους, πρέπει να εργαστούν από κοινού. Συνεπώς, διαθέτουν ενστικτωδώς το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης. Δεν έχουν Σύνταγμα, νόμους, αστυνομία, θρησκεία ή κάποιο είδος ηθικού δόγματος αλλά, λόγω της φύσης τους, το σύνολο της αποικίας επιζεί. Εμείς οι άνθρωποι, έχουμε Σύνταγμα, νόμους και αστυνομικές δυνάμεις. Έχουμε θρησκείες, καταπληκτική νοημοσύνη και καρδιές με μια μεγάλη ικανότητα να αγαπούν. Έχουμε πολλές σπάνιες αρετές αλλά στην καθημερινότητά μας, σκέφτομαι ότι είμαστε πολύ πίσω από αυτά τα μικρά έντομα. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αισθάνομαι ότι είμαστε φτωχότεροι από τις μέλισσες».

Η Αυτού Μεγαλειότητα, Δαλάι Λάμα ο 14ος

 Η μέλισσα εμφανίστηκε στον πλανήτη πριν από 70.000.0000 ως 100.000.000 χρόνια και έχει μείνει έκτοτε αμετάβλητη ως προς τη φυσιολογία της, απλά μεγάλωσε σε μέγεθος προσαρμοζόμενη στο περιβάλλον που άλλαζε και αυτό. Δημιουργήθηκε όταν η φύση εφήυρε τα άνθη. Η εξέλιξη αυτή δημιούργησε την ανάγκη ενός μικροσκοπικού ζωντανού οργανισμού που πετώντας θα επισκέπτεται τα άνθη μεταφέροντας  τη γύρη από το ένα στο άλλο, ώστε να γονιμοποιεί  τα φυτά με μεγαλύτερη ακρίβεια και μικρότερη σπατάλη φυσικών πόρων. Υπάρχει γιά να επικονιάζει και παίρνει σαν αντάλλαγμα το νέκταρ του άνθους. Γιά να καταλάβουμε το μέγεθος της συμβολής της στην επικονίαση και κατ’ επέκταση στην παραγωγή καρπών, φρούτων, λαχανικών και άλλων φυτικών προιόντων, αρκεί να σκεφτούμε ότι 1 κυψέλη με περίπου 40.000 εργάτριες μέλισσες επικονιαζει καθημερινά περίπου 120.000.000 άνθη. Στην Ελλάδα μόνο, έχουμε περίπου 1.500.000 κυψέλες. Κάντε το λογαριασμό εσείς…. Χωρίς τη μέλισσα θα πεθαίναμε της πείνας και εμείς και πολλοί άλλοι κάτοικοι του πλανήτη! Ταυτόχρονα, με την επικονίαση, τη μεταφορά του γεννετικού υλικού από το ένα άνθος στο άλλο,  η μέλισσα συμβάλει και στην ίδια τη διαιώνιση του φυτικού βασιλείου και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε «θεματοφύλακα του περιβάλλοντος»

 Είναι πολύ γνωστή η υποδειγματική κοινωνική της οργάνωση. Όλο το σμήνος προέρχεται από 1 μητέρα (τη βασίλισσα). Συνεπώς όλοι οι κάτοικοι της κυψέλης είναι αδέρφια! (Ετεροθαλή, καθώς η βασίλισσα συνευρίσκεται με 10-12 κηφήνες). Ερευνες απέδειξαν ότι η βασίλισσα δεν αναμιγνύει το γεννετικό υλικό των κηφήνων, αλλά το αποθηκεύει σε χωριστούς σάκους μέσα της ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί κάθε φορά γεννετικό υλικό ενός γιά να γονιμοποιήσει το κάθε ωάριο της. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν και πραγματικές αδερφές – εργάτριες, που προέρχονται από την ίδια μητέρα και τον ίδιο πατέρα. Αυτές οι 10 ως 12 ομάδες ονομάζονται super sisters και επιτελούν διαφορετικά καθήκοντα η κάθε ομάδα μέσα στην κυψέλη. Αυτό θα μπορούσε να το παραλληλίσει κάποιος με τις κοινωνικές ομάδες της ανθρώπινης κοινωνίας.

Ανάλογα με την ηλικία και τις δεξιότητες τους – και πάντα με γνώμονα την επιβίωση του σμήνους – μοιράζονται τις εργασίες της κυψέλης με υποδειγματικό τρόπο έτσι ώστε όλο το σύστημα να λειτουργεί απρόσκοπτα. (Ενώ θα μπορούσαν να λιποτακτήσουν και να ζήσουν ελεύθερες και χωρίς εργασία τη ζωή τους).

 Ας δούμε όμως και την κοινωνική συμπεριφορά τους.

Είναι γνωστό το παράδειγμα της μέλισσας που κεντρίζει αυτόν που απειλεί την κυψέλη της αδιαφορώντας γιά τη δική της επιβίωση (δεδομένου του ότι συνήθως το κεντρί μένει καρφωμένο στον αντίπαλο καθώς η μέλισσα απομακρύνεται, ακρωτηριασμός που προκαλεί λίγο αργότερα το θάνατο της,

ή το παράδειγμα των μελισσών που «πνίγουν» τη σφίγγα εχθρό σχηματίζοντας μία σφαίρα γύρω της ενώ γνωρίζουν ότι αυτές που βρίσκονται στο κέντρο της σφαίρας είναι καταδικασμένες, αλλά γιά αυτές είναι σημαντικό να προκαλέσουν ασφυξία στον εχθρό ώστε να προστατεύσουν την κυψέλη,

ή το παράδειγμα της μέλισσας που συλλέγει νέκταρ το καλοκαίρι γιά να έχουν τροφή οι μέλισσες που θα ζουν το χειμώνα, ενώ αυτή θα έχει πεθάνει και δεν θα ωφεληθεί από την εργασία της η οποία είναι τόσο εξοντωτική που μειωνει τη διάρκεια ζωής της σε σχέση με εκείνες που ζουν το χειμώνα και τρώνε από τα έτοιμα.. Ο κατάλογος των παραδειγμάτων είναι μακρύς.

 Δεν δείχνουν να αντιλαμβάνονται την ατομικότητα τους σε απολύτως καμία από τις δραστηριότητες τους. Ακόμη και η μόνη πιθανή απόκλιση από την καλοκουρδισμένη τους πραγματικότητα, πάλι γίνεται στο πλαίσιο της οργανικότητας. Αφορά το ενδεχόμενο η βασίλισσα να γεράσει και να μη μπορεί να υπηρετήσει τον ρόλο της, οπότε με ένα είδος επανάστασης, περνάνε σε μία διαδικασία αντικατάστασης της, πάλι όμως γιά το καλό του συνόλου. Και μάλλον όχι του συνόλου όπως εμείς το αντιλαμβανόμαστε ως συνόλου ομοίων μονάδων, αλλά του συνόλου του ενός και μοναδικού οργανισμού: του σμήνους, που πλέον και η επιστήμη αποκαλεί «υπερ – οργανισμό».

 Γυρνώντας στο κείμενο του Δαλάι Λάμα, πρέπει πρώτα να διευκρινήσουμε ότι η μέλισσα σε αντίθεση με τον άνθρωπο, δεδομένου του ότι δεν έχει τον ίδιο εγκέφαλο ούτε και την ίδια αντίληψη,  δεν έχει ενσυνείδητη δράση. Αυτά τουλάχιστον γνωρίζουμε σήμερα. Η μέλισσα είναι προγραμματισμένη να πράττει συγκεκριμένα πράγματα – ενστικτωδώς – ενώ ο άνθρωπος διαθέτει αντίληψη και κριτική ικανότητα και εν τέλει έχει την ελεύθερη βούληση να αποφασίζει τι θα πράξει.

 Πολλές οι διαπιστώσεις από τα παραπάνω δεδομένα. Μπορεί κανείς να πει, ότι αυτό που έχει η μέλισσα στο DNA της, ο άνθρωπος κατέβαλε προσπάθειες ατελείωτων ετών και ακόμη δεν το έχει κατακτήσει. Από την άλλη όμως, αυτό που ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί, έχει και το στοιχείο της ελεύθερης βούλησης στα «συστατικά» του και αυτό του προσδίδει μία παραπάνω αξία – εφ’ όσον επιτευχθεί φυσικά.

Μία άλλη διαπίστωση είναι ότι ελλείψει μίας αυτόματης διαδικασίας, ο άνθρωπος αναγκάζεται να εφευρίσκει τρόπους όπως γιά παράδειγμα οι νόμοι και το σύνταγμα ώστε να λειτουργήσει στο πλαίσιο της οργανικότητας (συχνά λαθεύοντας). Και φυσικά το υπερτροφικό εγώ μας, οδηγεί συνήθως στην παράβαση των κανόνων αυτών όταν αυτοί δεν κρίνονται συμφέροντες από το κάθε ξεχωριστό υποκείμενο. Έχουμε όμως και πολλές καλές στιγμές πραγματικής οργανικότητας…

 Ανέφερα και νωρίτερα τη μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε μέλισσες και ανθρώπους, ως προς την αντίληψη της ύπαρξης τους και της ένταξης τους στο σύνολο. Η μέλισσα έστω και αυτόματα, είναι πολύ μπροστά από εμάς. Δεν είναι μία μονάδα του συνόλου,  αλλά ένα υποσύνολο του ενός.