Το παρόν άρθρο έχει γραφτεί από  τον εκπρόσωπο του ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΣ στο Πεκίνο Φάνη Σούλη και εμπεριέχει πολύτιμες εμπειρίες και βιώματά του από την μακρόχρονη παραμονή του στην Κίνα, που αξίζει να διαβαστούν.

Η ΚΙΝΑ!

Η χώρα  

 

Η Κίνα, σύμφωνα με τα δικά μας δεδομένα,  δεν φαντάζει  σαν χώρα αλλά  σαν ήπειρος, οι πόλεις φαντάζουν σαν χώρες και οι γειτονιές  σαν πόλεις. Τα δημοσιονομικά και οικονομικά μεγέθη  τεράστια, οι ταχύτητες είτε στην οικονομική ανάπτυξή τους είτε στους ρυθμούς ζωής είναι  τρομακτικές. Από την άλλη, η Κίνα και ο λαός της δεν παύουν να παραμένουν  παραδοσιακοί σε αρκετά πράγματα που τους χαρακτηρίζουν όπως η κουλτούρα τους, οι ηθικές τους αξίες , ο σεβασμός στους προγόνους τους.

 

Είναι  αξιοσημείωτο -και πολλές φορές αδιανόητο-  για τον δυτικό νου να καταλάβει πώς τόσες διαφορές και αντιθέσεις μαζεμένες  συνυπάρχουν στο ίδιο περιβάλλον.  Πλούτος και φτώχεια, μοντερνισμός και παράδοση, υπερπληθυσμός  από την μία, συνύπαρξη και συντροφικότητα μεταξύ των απλών ανθρώπων από την άλλη.

 

Παρακάτω ακολουθούν  χαρακτηριστικά δείγματα ανθρώπων που γνώρισα στην  εξαετή διαμονή μου στο Κεντρικό Βασίλειο (中国 Τσονγκ Γκουό – η ακριβής ερμηνεία  της Κίνας στα Κινεζικά). Για να καταλάβει κάποιος την Κίνα, πρέπει να την ζήσει από κοντά , να την βιώσει στο «πετσί» του και πολλές φορές να είναι προετοιμασμένος να ξεχάσει αυτά που ξέρει και να αλλάξει τρόπο σκέψης σε κάποια από αυτά που θεωρεί δεδομένα… Ένας κινεζικός μύθος παρομοιάζει πολύ ωραία αυτήν την αλλαγή όπως το γεμάτο φλυτζάνι με το τσάι που θα ξεχειλίσει, αν πρώτα δεν το αδειάσεις για να το γεμίσεις μετά με καινούργιο.

Οι άνθρωποι 

Εδώ έρχεται και δένει  «γάντι» η θεωρεία του Γιν και Γιανγκ. Εξωτικοί και απόμακροι θεωρούνται οι Κινέζοι εκ πρώτης όψεως, για τα δικά  μας δεδομένα. Εάν  κάποιος τους «ερευνήσει»  ως ανθρώπους, ίσως  βρει ομοιότητες με γνώριμες και οικείες  φυσιογνωμίες….

1) Ο γραφικός παππούς  που θα καλέσει τον ξένο επισκέπτη στο σπίτι του μέσα στα Χουτόνγκ (παραδοσιακές συνοικίες) να τον φιλέψει, ακόμα και εάν δεν έχει τα απαραίτητα ο ίδιος. Μετά θα τον κεράσει τσάι και με θρησκευτική ευλάβεια θα του επιδείξει την συλλογή του από τα φυσιολατρικά ποιήματα του Λι Μπάι, τις βούρτσες και τα λοιπά εργαλεία κινεζικής καλλιγραφίας που διατηρεί.

2) Ο τραχύς πάτερ-φαμίλιας (Λάο Μπάι Σιν) που έχει έρθει από την επαρχία και εργάζεται ολημερίς στην πρωτεύουσα διότι τα λεφτά είναι καλά και μπορεί να συντηρήσει την οικογένεια του. Παρ’ όλα  αυτά,  ακούει συνέχεια κατσάδες από την γυναίκα του αλλά δεν διαμαρτύρεται ! Παρ’ ότι είσαι ξένος (Λάο Βάι) και εκ πρώτης όψεως εξωγήινο στοιχείο, θα σε χαιρετήσει και θα σε κεράσει μπύρες η το δικό τους «Αρ Γκο Τόυ» (ρακί  και τσίπουρο μοιάζουν με λεμονάδα μπροστά του !)

3) Ο νεαρός  που σε βλέπει σαν σταρ του ΝΒΑ (παρ’ όλο που είσαι 1.80) διότι δεν έχει ξανασυναντήσει  άλλον ξένο. Διαβάζει, κάνει ιδιαίτερα και εργασίες 18 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια πού και πού. Όταν του λες : «ηρέμησε, όπου να ‘ναι έρχονται καλοκαιρινές διακοπές», τότε είναι που σε αποτελειώνει με την απάντησή του: «δεν θέλω καλοκαιρινές διακοπές διότι θα με ταράξουν στην διάρκεια των εντατικών καλοκαιρινών μαθημάτων». Πού και πού την «λέει» στους γονείς του που τον πιέζουν τόσο πολύ, αλλά τις περισσότερες φορές στέκεται  προσοχή όταν του μιλάνε.

4) Η 50αρα καταξιωμένη μητέρα και career woman (Τάι Τάι) που χάρη στα ασιατικά της γονίδια φαίνεται  20 χρόνια νεότερη. Συνήθως φοράει τα χειροποίητα μεταξωτά ταγιέρ και πάντα ένα βραχιόλι η μενταγιόν από νεφρίτη για να απορροφάει την καλή ενέργεια και να διώχνει την κακή. Το όνειρό της να στείλει τα παιδιά της να σπουδάσουν στο Harvard ή στο Cambridge.

5) Το 20χρονο ντροπαλό  εργαζόμενο κορίτσι που συνήθως δουλεύει σε κάποιο γραφείο σε ένα από τα γιγάντια ατσάλινα οικοδομήματα του κέντρου της πόλης  και μένει στα προάστια διότι τα ενοίκια εκεί είναι 5-6 φορές πιο φθηνά. Ταξιδεύει  μία έως μιάμιση ώρα με το τραίνο κάθε πρωί να πάει στην δουλειά της μαζί με αλλά δέκα-δώδεκα εκατομμύρια κόσμο και για να περνάει η ώρα παρακολουθεί στο smartphone το τελευταίο επεισόδιο της τοπικής σαπουνόπερας, με θέμα τις παλλακίδες κάποιου αυτοκράτορα της δυναστείας Μινγκ. Ξέρει ότι είναι σε ηλικία γάμου και της μένουν 5-6 χρόνια το πολύ για να μην  «μείνει στο ράφι» αλλά οι ξένοι γαμπροί είναι ή πολύ εξωτικοί για να τους παρακολουθήσει  ή υπερβολικά γοητευτικοί για να τους «κάνει» καλά.

6) Η ηλικιωμένη κυρία  (Α Γι) που θα σου προσφέρει  τα κινεζικά γιατροσόφια της (διότι μόνον αυτά εμπιστεύεται για να ξεπεράσεις το κρύωμα η τον πονόδοντο). Ξυπνάει κάθε πρωί στις έξι και με το ποδήλατο πηγαίνει στο κοντινό πάρκο να κάνει Τάι Τσι και μετά στην ανοιχτή αγορά για να ψωνίσει τα απαραίτητα υλικά για τα noodle (μακαρόνια από φρέσκια ζύμη) ή τα dumplings (κάτι σαν ραβιόλια με γέμιση λαχανικά και κρέας). Με τον ίδιο τρόπο μετά το δείπνο (αυστηρά στις 6 το απόγευμα ) θα πάει στην πλατεία όπου θα μαζευτούν με τις φίλες της. Με ένα φορητό μεγάφωνο που κάποια από αυτές θα έχει φέρει και μία ρομαντική, παραδοσιακή μελωδία που θα παίζει δυνατά και αργότερα θα εξελιχθεί σε κάτι μεταξύ «disco και στρουμφάκια», θα χορέψουν όλες μαζί σε παράταξη, με την επικεφαλής μπροστά να δίνει το σήμα και να δείχνει τις φιγούρες και οι άλλες να ακολουθούν.

7) Τέλος, ο αυτοδημιούργητος εκατομμυριούχος  που μπορεί να μεγάλωσε σε φτωχή οικογένεια από την ύπαιθρο αλλά τώρα έχει στην ιδιοκτησία του πάνω από 10 πολυτελή ακίνητα εντός και εκτός Κίνας, μετοχές στην Wallstreet και τραπεζικούς λογαριασμούς με υπόλοιπα που συντηρούν άλλες 10 γενεές. Σε «δένει κόμπο» σε οποιουδήποτε είδους εμπορική διαπραγμάτευση αλλά πάντα με το χαμόγελο και για να «κλείσει την συμφωνία» θα σε καλέσει για «πάπια Πεκίνου».

 Τρόπος σκέψης 

Για να κατανοήσει κανείς  καλύτερα την νοοτροπία και την “ mentalité των Κινέζων, πρέπει -κατά την άποψή μου- να κινηθεί γύρω από τους παρακάτω άξονες:

• Η μακρόχρονη και πολυτάραχη ιστορία τους και οι κοινωνικές δομές 

«Ο χαρακτήρας του ηγέτη είναι ο άνεμος. Ο  χαρακτήρας των υποτελών του είναι το χορτάρι. Όταν ο άνεμος φυσά, το χορτάρι λυγίζει»

                                                                                                                           Κομφούκιος

Αν κάποιος  μελετήσει την Κινεζική ιστορία,  θα παρατηρήσει ότι κυριαρχεί το στοιχείο της φεουδαρχικής δομής και των συνεχών πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ των αντίπαλων κρατιδίων για απόκτηση γης και επιρροής . Φυσικά υπήρξε  «αναγέννηση» επί δυναστειών Tang και Song, όπου η ποίηση και η λογοτεχνία, η ζωγραφική και οι καλές τέχνες ήκμασαν. Στο μεγαλύτερο διάστημα της ιστορίας της όμως,  οι αυτοκράτορες με τους αυλικούς και τους ευνούχους κυβερνούσαν «ελέω Θεού», πνίγοντας στο αίμα αρκετές φορές οποιονδήποτε ύψωνε την φωνή του εναντίον τους. Αυτό είναι κάτι που έχει επηρεάσει την νοοτροπία του λαού και έχει αφήσει ανεξίτηλο στίγμα ακόμα και σήμερα. Η υπακοή  στην ιεραρχία και σε ορισμένες περιπτώσεις  «τυφλή υποταγή» σε αυτούς που έχουν την εξουσία  χωρίς ανάγκη για διάλογο, εναντίωση η αντιπολίτευση, είναι κάτι φυσικό για τον λαό. Στις καθημερινές τους συζητήσεις αποφεύγουν  να μιλάνε για πολιτικά θέματα. «Αυτό είναι ευθύνη εκείνων  που διοικούν την Κίνα». Αυτή είναι η απάντηση που θα σου δώσει ένας απλός πολίτης όταν τον ρωτήσεις για την πολιτική της χώρας του.

Οι διδασκαλίες των Λάο Τζε, Κομφούκιου και Βούδα

 

Αυτές έχουν δημιουργήσει ένα «κράμα» από ηθικούς κανόνες, έναν  τρόπο ζωής που πρέπει να ακολουθήσεις, έναν κώδικα για το τι πρέπει να κάνεις και τι όχι, και πώς να  αντιμετωπίσεις τα σταυροδρόμια που θα βρεις μπροστά σου. Αποσπάσματα από τα Ανάλεκτα του Κομφούκιου θα βρεις σε πολλές επιγραφές σε κεντρικούς δρόμους. Η Κεντρική Ηγεσία όταν θέλει να ξεκινήσει μια καμπάνια (αντικαπνιστική, οικολογική) θα χρησιμοποιήσει κάποιο γνωμικό  (Τσενγκ Γιου) για να βάλει τα πλήθη «απ’ ευθείας στο νόημα».

Εμείς έχουμε ακούσει  το Τάο και τον Ταοϊσμό. Τάο στα κινεζικά σημαίνει  μονοπάτι, το μονοπάτι που πρέπει να ακολουθήσεις για να βγεις στο σωστό δρόμο, να γίνεις το «όχημα» της θετικής ροής ενέργειας. Υπάρχει επίσης ένα άλλο, πολύ σημαντικό δόγμα που πρέπει κάποιος να έχει υπ’ όψιν του, όταν μελετάει τα «πιστεύω» του κινεζικού λαού.

 

Λέγεται «Ου Βέι», στα κινεζικά σημαίνει «Απραξία». «Κάνεις κάτι, όταν δεν κάνεις τίποτα».

Η βαθύτερη σημασία του όμως  δεν είναι να παραμένεις παθητικός και αδρανής στις εξελίξεις, αλλά όταν αποφασίσεις να κάνεις κάτι, να μην παραβείς τους «νόμους της φύσεως» και να τους αγνοήσεις. Άσε εκείνους να σε οδηγήσουν…

Ο Μπρους Λη  είχε πει σε μία συνέντευξη του, εμμέσως διδάσκοντας ταοϊστική φιλοσοφία :

 «Πρέπει να είσαι σαν το νερό. Άμορφο και χωρίς σχήμα. Αν μπεις στο ποτήρι γίνεσαι το ποτήρι. Αν μπεις στο δοχείο, γίνεσαι το δοχείο.

Ο σκληρός θα γίνει μαλακός και ο μαλακός σκληρός κάποια στιγμή. Το κύμα δεν μπορεί με την πρώτη φορά που θα χτυπήσει τον βράχο να τον διαβρώσει και να τον ρίξει κάτω. Με την πάροδο του χρόνου όμως, ο βράχος θα πέσει.»

• Τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις τους

 

Ο θεσμός της οικογένειας και ο σεβασμός προς τους πρεσβυτέρους είναι θεμελιώδεις αξίες της κινεζικής κοινωνίας. Μέχρι σήμερα η παράδοση του «Σιάο Σουν»   για την οποία ο Κομφούκιος πρώτος μίλησε, δηλαδή ο σεβασμός και η αγάπη προς τους γονείς σου είναι αδιαπραγμάτευτη υποχρέωσή σου. Με τον ίδιο τρόπο που σέβονται τους μεγάλους, αγαπάνε τα μικρά παιδιά. Ένα από τα δημοφιλή ρητά τους είναι : «Τζουν λάο,  άι γιο-ου» που σημαίνει να σέβεσαι τους μεγάλους και να αγαπάς τα παιδιά.

Δεν είναι τυχαία η πολυπληθέστερη χώρα παγκοσμίως ! Οικογένεια εδώ πολλές φορές θεωρείται και το σχολείο, καθώς και το εργασιακό περιβάλλον. Εργοδότης και δάσκαλος θεωρούνται  πατέρας όπως επίσης συνάδελφοι και συμμαθητές θεωρούνται αδέρφια. Είχα προσωπικώς την τύχη να εργαστώ κατά καιρούς σε αμιγώς κινεζικές εταιρείες και πρέπει να ομολογήσω ότι η συναδελφικότητα και η θετικότητα τους ήταν αξιοθαύμαστες. Οι Κινέζοι έχουν και έναν άλλο όρο «Γκουάν Χι» που παραπέμπει στις κοινωνικές τους σχέσεις. Οι εργαζόμενοι στην δουλειά, οι μαθητές στο σχολείο, οι κυρίες που κάνουν Τάι Τσι το πρωί στο πάρκο,  είναι όλοι  αλληλένδετο κομμάτι  ενός συνόλου που πρέπει να μεριμνήσει ο ένας για τον άλλον και να διατηρήσει την αρμονία και την συνοχή του συνόλου αυτού. Φυσικά υπάρχουν και οι ατομικές διαφορές και διαφωνίες αλλά όχι στο επίπεδο του «διαλόγου » που χρησιμοποιούμε στη Δύση.

Η ανοικτή αντιπαράθεση είναι κάτι που αποφεύγεται και δυστυχώς όταν συμβαίνει, τις περισσότερες φορές καταλήγει σε λογομαχία και βγαίνει εκτός ελέγχου !

• Επιτυχία και Γκον Φου 

 

Η επιβίωση, η αναρρίχηση στις κοινωνικές βαθμίδες και ένα καλύτερο επίπεδο ζωής είναι οι υπέρτατοι στόχοι για τον μέσο Κινέζο. Ένα πράγμα που πρέπει να τονίσω  σε αυτό το σημείο είναι η μεγάλη σημασία που δίνουν οι Κινέζοι στην ΠΑΙΔΕΙΑ, ώστε να υλοποιήσουν τους παραπάνω στόχους.

Κάτι που έχει τις ρίζες του στην περίοδο των αυτοκρατορικών δυναστειών, όπου ο Αυτοκράτορας έδινε την «μία ευκαιρία στο εκατομμύριο» στους μορφωμένους μικροαστούς να γίνουν αυλικοί/συμβουλάτορές του, αφού πρώτα περάσουν δύσκολες Αυτοκρατορικές Εξετάσεις. Και για να το κατορθώσουν αυτό, έπρεπε να καταβάλλουν «Γκον Φου»!

Η λέξη Κουνγκ Φου (Γκον Φου στα μανδαρίνικα) που έχει συνυφασθεί  στην Δύση με τις πολεμικές τέχνες, δεν είναι τίποτε άλλο από την εργασία, τον κόπο που πρέπει να καταβάλεις  για να φθάσεις στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Στην σύγχρονη Κίνα ο πυρήνας της καθημερινής τους ζωής είναι «Γκον Φου». Εργασιομανείς και μελετηρούς θα τους πούμε εμείς αλλά για αυτούς είναι κάτι φυσιολογικό. Αμέτρητες υπερωρίες και ώρες διδασκαλίας  για να μπορέσουν μικροί και μεγάλοι να βελτιώσουν τις ικανότητες τους, τις γνώσεις τους και την κατάρτισή τους σε επίπεδο επιστημών, γλωσσών ακόμη και «κοινωνικής συμπεριφοράς» ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί στην αγορά εργασίας και στην ζωή. Φανταστείτε τι «Γκον Φου» χρειάζεται να καταβάλεις προκειμένου να ανέβεις στην κατάταξη των μαθητών μιας μικρής επαρχιακής κωμόπολης 4 εκατομμυρίων κατοίκων και να περάσεις στο Πανεπιστήμιο της πρωτεύουσας  !

Η Ελλάδα στο μυαλό των Κινέζων 

 

Κλείνοντας, θα αναφερθώ στην γνώμη που έχουν οι Κινέζοι για την χώρα μας.  Πάντοτε φυσικά,  με βάση τις απαντήσεις και αντιδράσεις τους όταν τους λέω ότι είμαι Έλληνας. Η Ελλάδα έχει ομολογουμένως περίοπτη και σεβάσμια θέση,  όχι μόνο για τα όμορφα νησιά μας και τα τοπία μας (μιας και ο συνδυασμός  Βουνό – Θάλασσα είναι ιδανικός για τους περισσότερους Κινέζους ταξιδιώτες) αλλά για τον πολιτισμό, την ιστορία και τις επιστήμες. Στα μικρά παιδιά στο σχολείο, τους μαθαίνουν για τις πέντε  χώρες – κοιτίδες ανθρώπινου πολιτισμού  (Αρχαία  Ελλάδα – Βαβυλώνα – Αρχαία Αίγυπτος – Ινδία  -Κίνα).

Εάν κάποιος ψάξει  την κινεζική ιστορία,  θα αναγνωρίσει πολλούς «παράλληλους βίους» ανάμεσα σε προσωπικότητες της Αρχαίας Ελλάδας και της Αυτοκρατορικής Κίνας. Ο σύγχρονος Κινέζος φιλόσοφος και διανοητής Φενγκ Γιο-ου Λαν, ένας από τους πρώτους στην σύγχρονη ιστορία της Κίνας που σπούδασε στην Ευρώπη, παρομοίασε την επιρροή  του  Σωκράτη στην Δύση  με  αυτήν του Κομφούκιου στην Ασία και εισήγαγε την μελέτη του στα Κινεζικά πανεπιστήμια.

Η προτομή του Αριστοτέλους υπάρχει σε αρκετά προαύλια σχολείων ανά την επικράτεια (δείτε την σχετική φωτογραφία), ο Αίσωπος και οι μύθοι του  είναι σχολικό ανάγνωσμα και οι περισσότεροι γνωρίζουν για το Δία, την Αθηνά, τον Ηρακλή και τον Προμηθέα. Ακόμα και την περίοδο της πολιτιστικής επανάστασης, η ηγεσία του Mao Tse Tung, εισήγαγε την μελέτη του Επίκουρου στα πανεπιστήμια ως μέρος της «μαρξιστικής» διαπαιδαγωγήσεως. Στον τομέα της ιατρικής, αρκετοί Κινέζοι επιστήμονες έχουν αναφερθεί στον Ιπποκράτη και τον έχουν παρομοιάσει με τον πατέρα της Κινεζικής ιατρικής, Hua Tuo.

Οι Μανδαρίνοι-Γεωμάντεις της «Αυτοκρατορικής Πόλης» κάλεσαν τον  Ιταλό ιεραπόστολο Mateo Ricci  (το 1601) να τους διδάξει τα «Στοιχεία του Ευκλείδη» και να γίνει ο πρώτος Ευρωπαίος που θα περάσει την πόρτα της.

Τέλος, όταν σπούδαζα στην Σιγκαπούρη, μία ημέρα ο Πρύτανης της Σχολής με κάλεσε στο γραφείο του. Είχε μάθει ότι είμαι Έλληνας και άρχισε να με ρωτάει για τον Ηράκλειτο. Μου εξήγησε μάλιστα πόσο γνωστό ήταν το «τα πάντα ρει» στους πανεπιστημιακούς κύκλους της Ασίας .

Φάνης Σούλης, Ιούνιος 2017

 

 

Από το πλούσιο φωτογραφικό υλικό του Φάνη Σούλη:

Από ξεναγήσεις στην Κίνα και την Ελλάδα

 

 

Συνοδός και μεταφραστής του Χορευτικού Ομίλου Τρικ’αλων σε εκδηλώσεις για την Κινεζική Πρωτοχρονιά στο Πεκίνο

Ομιλητής σε εκδήλωση για την Κινεζική Πρωτοχρονιά

Εκπαιδεύοντας τους Κινέζους Ταξιδιωτικούς Πράκτορες

Φάνη σε ευχαριστούμε θερμά εκ μέρους του ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΣ για τη διάθεσή σου να μοιραστείς τα βιώματά σου με όλους μας , αλλά και για την πνευματικότητα, που χαρακτηρίζει τη ζωή και την εργασία σου!