Αποτραβήχτηκε απ’ τη συντροφιά μας λίγο λίγο,

σαν κάπως λυπημένος,

σαν κάπως παράξενα γαλήνιος,

σα να ‘χε ανακαλύψει κάτι μεγάλο κι αμετάδοτο – ένα άγαλμα ακέφαλο, ένα άστρο, μιαν αλήθεια,

μια τελευταία και μόνη αλήθεια· –ποιαν;- τον ρωτήσαμε.

Εκείνος δε μίλησε, σα να ‘ξερε τάχα πως εμείς δεν μπορούσαμε

μήτε που θέλαμε να μάθουμε.

Την πρώτη πέτρα του τη ρίξαμε οι φίλοι του.

Οι αντίπαλοι άλλο που δε θέλαν.

Στη δίκη τον ρώτησαν, τον ξαναρώτησαν.

Εκείνος ούτε λέξη.

Τότε ο πρόεδρος χτύπησε το κουδούνι δυνατά, φώναξε, οργίστηκε:

να γίνει ησυχία, να μην ακούγεται η σιωπή του κατηγορουμένου.

Παμψηφεί η καταδίκη.

Γυρίσαμε ένας ένας κι ακουμπήσαμε το μέτωπο στον τοίχο.

*Από τη συλλογή «Πέτρες», Ποιήματα Ι’, Κέδρος, Αθήνα 1998, σ. 110.

Ο πίνακας «Ο λιθοβολισμός του Αγ. Στεφάνου» είναι του Luigi Garzi (1638–1721)

Το Άγαλμα της Ελευθερίας είναι το κορυφαίο αξιοθέατο της Νέας Υόρκης και σύμβολο των ΗΠΑ, που ενσαρκώνει την ιδέα της ελευθερίας, που τόσο επηρέασε την Αμερικανική επανάσταση, λόγο για τον οποίο στο αριστερό χέρι της φέρει μια πλάκα, στην οποία αναγράφεται η ημερομηνία «4 Ιουλίου 1776», ημέρα ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών. Αποτελεί δώρο της Γαλλίας μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο, μια κι η Γαλλική Επανάσταση συνδέθηκε με το τρίπτυχο Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα, ενώ φέρει και άρωμα Ελλάδας, αφού φτιάχθηκε με πρότυπο τον Κολοσσό της Ρόδου , η ιστορία της οποίας είναι ζυμωμένη με αγώνες για ελευθερία, λόγο που είναι η κυρίαρχη ιδέα που διαπνέει τον εθνικό μας ύμνο στην Ελευθερία..

Η Lady Liberty, που η πλήρη ονομασία της είναι “Η Ελευθερία Φωτίζοντας τον Κόσμο”, στα γαλλικά La Liberté Éclairant le Monde, είναι ένα μνημείο γεμάτο συμβολισμούς, που σχεδίασε ο Frederic Bartholdi με επικεφαλή μηχανικό τον Alexandre Gustave Eiffel και βρίσκεται στο Νησί της Ελευθερίας (Liberty Island). Στο φωτοστέφανο που μοιάζει με στέμμα, διαθέτει επτά ακτίνες, που συμβολίζουν τις επτά ηπείρους του κόσμου και τις επτά θάλασσες. Τα πόδια του αγάλματος είναι δεμένα με δεσμά που έχουν σπάσει.

Επίσης, το Άγαλμα κοιτά προς τα νοτιοανατολικά για να υποδέχεται τους μετανάστες που φτάνουν με πλοίο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το 1903, μετά από πρωτοβουλία της φιλάνθρωπου Τζορτζίνα Σκάιλερ, τοποθετήθηκε στη βάση του αγάλματος πλακέτα που αναγράφει το σονέτο της ποιήτριας και ακτιβίστριας Έμμα Λάζαρους «Ο Νέος Κολοσσός». Είχε γραφτεί το 1883 με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για την ανέγερση του αγάλματος. Το ποίημα αντιπαρέβαλε στο αρρενωπό αρχαίο ελληνικό άγαλμα του Κολοσσού της Ρόδου, το Άγαλμα της Ελευθερίας , ως σύμβολο μητρικής ισχύoς και ισότητας, που αντί να στέκεται φρουρός, όπως ο αρχαίος Κολοσσός εκείνη, η «Μητέρα των εξόριστων», στέκεται στο λιμάνι καλοσωρίζοντας τους ξένους κραυγάζοντας «με χείλη βουβά» το καλωσήρθες.

Το ποίημα της Λάζαρους που μέχρι σήμερα παραμένει ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα ποιήματα της σύγχρονης εποχής, μετέτρεψε το άγαλμα της ελευθερίας σε σύμβολο μητρικής φιλοξενίας και ελπίδας για τους απανταχού κατατρεγμένους.

Η φράση του ποιήματος «δώστε σε μένα τους φτωχούς, τους καταφρονεμένους σας» έγινε σύμβολο των Η.Π.Α. ως χώρα που προωθεί την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και ως χώρα υποδοχής μεταναστών, η εργασία των οποίων συνέβαλλε στην ανάπτυξή της.

«Δεν μοιάζει με τον μπρούτζινο τον κολοσσό της Ρόδου

Που τα κυρίαρχα σκέλη του σε δυο στεριές πατούσαν·

Εδώ στις πύλες του Ωκεανού τις δυτικές θα στέκει

Μι’ αντρογυναίκα με πυρσό, που αντίς για φλόγα υψώνει

Την αστραπή αιχμάλωτη, και τ’ όνομά της: Μάνα,

Μητέρα των εξόριστων. Από τον φάρο – χέρι της

Φωτοβολάει ως πέρα παγκόσμιο καλωσόρισμα

Και μ’ ένα βλέμμα ήρεμο στ’ απάνεμο λιμάνι

Δεσπόζει που δυο δίδυμες πόλεις το περιζώνουν.

«Κρατείστε, Χώρες Παλιές, εσείς τις τελετές », κραυγάζει.

«Δώστε σε μένα τους φτωχούς, τους καταφρονεμένους σας

Που τσάκισαν οι συμφορές και λαχταρούν γι’ ανάσα

Ελεύθερη, στείλτε μου εδώ τους ανεμοδαρμένους,

Τους άστεγους, τους ναυαγούς κι όλο τ’ ανθρωπολόι

Που περισεύει ανέλπιδο στις σκυθρωπές ακτές σας.

Πίσω απ’ την πύλη τη χρυσή τη λάμπα μου ανυψώνω».».

The New Colossus

BY EMMA LAZARUS

Not like the brazen giant of Greek fame,

With conquering limbs astride from land to land;

Here at our sea-washed, sunset gates shall stand

A mighty woman with a torch, whose flame

Is the imprisoned lightning, and her name

Mother of Exiles. From her beacon-hand

Glows world-wide welcome; her mild eyes command

The air-bridged harbor that twin cities frame.

“Keep, ancient lands, your storied pomp!” cries she

With silent lips. “Give me your tired, your poor,

Your huddled masses yearning to breathe free,

The wretched refuse of your teeming shore.

Send these, the homeless, tempest-tost to me,

I lift my lamp beside the golden door!”

ΕΡΜΗΝΕΙΑ : ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗ: ΛΟΥΚΑΣ ΘΑΝΟΣ

Κώστας Βάρναλης

Οι πόνοι της Παναγιάς

Πού να σε κρύψω, γιόκα μου, να μη σε φτάνουν οι κακοί;

Σε ποιο νησί του Ωκεανού, σε ποια κορφήν ερημική;

Δε θα σε μάθω να μιλάς και τ’ άδικο φωνάξεις

Ξέρω πως θάχεις την καρδιά τόσο καλή, τόσο γλυκή,

που με τα βρόχια της οργής ταχιά θενά σπαράξεις.

Συ θα ‘χεις μάτια γαλανά, θα ‘χεις κορμάκι τρυφερό,

θα σε φυλάω από ματιά κακή και από κακό καιρό,

από το πρώτο ξάφνιασμα της ξυπνημένης νιότης.

Δεν είσαι συ για μάχητες, δεν είσαι συ για το σταυρό.

Εσύ νοικοκερόπουλο, όχι σκλάβος, όχι σκλάβος ή προδότης

Τη νύχτα θα σηκώνομαι κι αγάλια θα νυχοπατώ,

να σκύβω την ανάσα σου ν’ ακώ, πουλάκι μου ζεστό

να σου τοιμάζω στη φωτιά γάλα και χαμομήλι,

κ’ υστέρα απ’ το παράθυρο με καρδιοχτύπι να κοιτώ

που θα πηγαίνεις στο σκολιό με πλάκα και κοντύλι…

Κι αν κάποτε τα φρένα σου το Δίκιο, φως της αστραπής,

κι η Αλήθεια σου χτυπήσουνε, παιδάκι μου, να μη την πεις.

Θεριά οι ανθρώποι, δεν μπορούν το φως να το σηκώσουν.

Δεν είναι αλήθεια πιο χρυσή σαν την αλήθεια της σιωπής.

Χίλιες φορές να γεννηθείς, τόσες θα σε σταυρώσουν.

Ώχου, μου μπήγεις στην καρδιά, χίλια μαχαίρια και σπαθιά

στη γλώσσα μου ξεραίνεται το σάλιο, σαν πικρή αψιθιά!

– Ω! πώς βελαζεις ήσυχα, κοπάδι εσύ βουνίσιο…

– Βοηθάτε, ουράνιες δύναμες, κι ανοίχτε μου την πιο βαθιά την άβυσσο,

μακριά απ’ τους λύκους να κρυφογεννήσω!

ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ανήκει στο πρώτο μέρος της ποιητικής σύνθεσης Σκλάβοι Πολιορκημένοι, η οποία εκδόθηκε το 1927. Ο ποιητής, ακολουθώντας τη δημοτική μας παράδοση, χρησιμοποιεί τη μορφή της Παναγιάς, για να εκφράσει τον ανθρώπινο πόνο της μάνας·η Παναγιά κατέχεται από τα τρυφερότερα συναισθήματα για το παιδί που πρόκειται να γεννήσει, αλλά και από κακά προαισθήματα για την τύχη που το περιμένει.

Μια μυσταγωγική βραδιά αποχαιρετισμού του θέρους στο Ιερό του Απόλλωνος στην Αρχαία Κόρινθο, που οργάνωσαν οι δραστήριες Αλκυονίδες της Κορίνθου κι η Πρόεδρός τους Όλγα Κονομόδη.

Μια βραδιά απόλαυσης των αισθήσεων, στο υπέροχο κι αρμονικό τοπίο, που έθρεψε σώμα, ψυχή και πνεύμα, με ωραίους μουσικούς ήχους από το Γιάννη Παπαχριστοδούλου και θεσπέσιο τραγούδι από τη Φιόρη – Αναστασία Μεταλληνού και το Χρήστο Δρίτσα, καρδιακή ποίηση από δέκα ποιητές της Κορινθιακής Γης, όλα δεμένα όμορφα με τη μυστήρια κι ανυπέρβλητη κοσμική φαντασμαγορία, στην οποία μας ξενάγησε ο Χάρης Καμπάνης με ζωντανή σύνδεση στις εικόνες του τηλεσκοπίου του! Δέος!

Ευχαριστούμε από καρδιάς για το δώρο! Θα επακολουθήσει βίντεο για να τα απολαύσετε όλοι, έστω από μακρυά!

Μὲ τὴν αὐγὴ καὶ ἡ θάλασσα μενεξεδένια λάμπει,
καὶ μὲ τὸ φῶς τὰ πάντα ξανανιώνουν.
Νὰ ἡ ἄνοιξη γυρίζει, νὰ τὸ χελιδόνι
στὸν Παρθενώνα ξαναχτίζει τὴ φωλιά του!
Πανίερη Ἀθηνᾶ, τίναξε τὸ πουλί σου
στ᾿ ἀμπέλια μας ἀπάνω τὰ σαρακωμένα.
Κι ἂν πρέπει νὰ πεθάνουμε γιὰ τὴν Ἑλλάδα,
θεία εἶν᾿ ἡ δάφνη!
Μία φορὰ κανεὶς πεθαίνει.

Ἀγάλια ἀγάλια ἀποχρυσώνεται τὸ κύμα,
νὰ ἡ ἄνοιξη γυρίζει, μέσ᾿ στὰ κορφοβούνια
τοῦ Προμηθέα τὰ σπλάχνα σκίζοντας ἕνα ὄρνιο
μεγάλο, ἀσάλευτο ξανοίγεται μακριάθε
γιὰ νὰ διώξεις τὸ μαῦρο γύπα ποὺ σὲ τρώει,
ἁρμάτωσέ μας, νέε νησιώτη, τὸ καράβι.
Κι ἂν πρέπει νὰ πεθάνουμε γιὰ τὴν Ἑλλάδα,
θεία εἶν᾿ ἡ δάφνη!
Μία φορὰ κανεὶς πεθαίνει.

Τ᾿ ἀνάκρασμα τ᾿ ἀκοῦτε τῆς ἀρχαίας Πυθείας;
«Νίκη στῶν ἡμιθέων τ᾿ ἀγγόνια!»
Ἀπὸ τὴν Ἴδη
ὡς τῆς Νικαίας τ᾿ ἀκρογιάλια ξανανθίζουν
αἰώνιες οἱ ἐλιές.
Μὲ τ᾿ ἄρματα στὰ χέρια
ἐμπρός!
Τὰ ὕψη τῶν βουνῶν ἂς τ᾿ ἀνεβοῦμε,
τοὺς Σαλαμίνικους ἀντίλαλους ξυπνώντας!
Ἂν πρέπει νὰ πεθάνουμε γιὰ τὴν Ἑλλάδα,
θεία εἶν᾿ ἡ δάφνη!
Μία φορὰ κανεὶς πεθαίνει.

Κ᾿ ἔλα, ἑτοιμάστε τὰ λευκὰ φορέματά σας,
ἀρραβωνιαστικές, γιὰ νὰ στεφανωθῆτε στὸ γυρισμὸ τοὺς ἀκριβούς σας μέσ᾿ στὸ λόγγο
γι᾿ αὐτοὺς ποὺ σᾶς γλυτώσανε κόφτε τὴ δάφνη.
Ἀγνάντια στὴ σκυφτὴ καὶ ντροπιασμένη Εὐρώπη,
ἂς πιοῦμε ξέχειλη τὴ δόξα παλληκάρια.
Κι ἂν πρέπει νὰ πεθάνουμε γιὰ τὴν Ἑλλάδα,
θεία εἶν᾿ ἡ δάφνη!
Μία φορὰ κανεὶς πεθαίνει.

Ὅ,τι ἔγινε μπορεῖ νὰ ξαναγίνει, ἀδέρφια!
Στῶν πυρωμένων τούτων βράχων τὴν λαμπάδα
μὲ σάρκα θεία μπόρεσ᾿ ὁ ἄνθρωπος νὰ νοιώσῃ
τὸ φωτερώτερο κι ἀπ᾿ ὅλα τὰ ὄνειρά του.
Κι ἡ χριστιανὴ ψυχὴ βωβὴ ἐκεῖ πέρα θὰ εἶναι;
Κ᾿ ἐμεῖς ἑνὸς κορμιοῦ ξερόκλαδα ἐκεῖ πέρα;
Κι ἂν πρέπει νὰ πεθάνουμε γιὰ τὴν Ἑλλάδα,
θεία εἶν᾿ ἡ δάφνη!
Μία φορὰ κανεὶς πεθαίνει.

Τὸ Μαραθώνιο πεζοδρόμο ἀκολουθώντας
κι ἂν πέσουμε, τὸ χρέος μας ἔχουμε κάμει!
Καὶ μὲ τὸ αἷμα τοῦ προγόνου μας Λεωνίδα
τὸ αἷμα μας, θριάμβων αἷμα, ταιριασμένο,
θὰ πορφυρώσει τὸν καρπὸ τὸν κοραλλένιο
καὶ τὸ σταφύλι τὸ κρεμάμενο στὸ κλῆμα.
Κι ἂν πρέπει νὰ πεθάνουμε γιὰ τὴν Ἑλλάδα,
θεία εἶν᾿ ἡ δάφνη!
Μία φορὰ κανεὶς πεθαίνει.

Τῆς ἱστορίας μας φέγγουν τρεῖς χιλιάδες χρόνια,
Ὀρθοί!
Καὶ πρόβαλε ἀπὸ τώρα τὸ παλάτι
στὸν τόπο ἐκεῖ ποὺ λύθηκαν τὰ κακὰ μάγια,
κι ὁ φοίνικας ξαναγεννιέται ἀπὸ τὴ στάχτη.
Στὶς ἀμμουδιὲς τῆς Μέκκας διῶξέ το ἥλιε,
τὸ μισοφέγγαρο μακριὰ ἀπ᾿ τὸν οὐρανό μας…
Ἂν πρέπει νὰ πεθάνουμε γιὰ τὴν Ἑλλάδα,
θεία εἶν᾿ ἡ δάφνη!
Μία φορὰ κανεὶς πεθαίνει.

Cosmopolis Organicity Movement / Κίνηση Οργανικότητας ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΣ
Raise our Cosmos High! Ας σηκώσουμε τον Κόσμο μας ψηλά!

Η Κίνηση Οργανικότητας Κοσμόπολις με μέλη και φίλους της τέχνης, του πολιτισμού και της αυτογνωσίας, είχε τη μοναδική εμπειρία να παρακολουθήσουμε μαζί, στον αύλειο χώρο του Ζαππείου, σε μια μαγική φθινοπωρινή νύχτα της αιθέριας Αθήνας, το έργο του Ρίτσου, σε σκηνοθεσία Δ. Αβδελιώδη.

Ο Δήμος Αβδελιώδης σκηνοθετεί για πρώτη φορά Γιάννη Ρίτσο, με την Βερόνικα Αργέντζη να ερμηνεύει το ρόλο της Ελένης, στο ομώνυμο έργο του μεγάλου ποιητή.
Η «Ελένη», ένας από τους πιο συγκλονιστικούς γυναικείους μονολόγους, έκανε πρεμιέρα τον Μάρτιο του 2017 στο θέατρο Αυλαία της Θεσσαλονίκης και από τότε συνεχίζει το πολύ επιτυχημένο, ονειρικό ταξίδι της σ’ επιλεγμένες στάσεις τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Από τις πιο πρόσφατες, το Ντίσελντορφ όπου έτυχε μεγάλης αποδοχής, με την Deutsche Welle να πραγματοποιεί εκτενές ρεπορτάζ, κάνοντας λόγο για την «εύγλωττη απλότητα» με την οποία ερμηνεύει η Βερόνικα Αργέντζη, καθώς και το ιστορικό Μπάγκειον, στο πλαίσιο μεγάλου αφιερώματος στο έργο του Δήμου Αβδελιώδη.
Το επόμενο διάστημα, έπειτα από πρόσκληση, θα βρεθεί σε πανεπιστήμια και θέατρα του Βερολίνου, της Λειψίας και άλλων πόλεων της Γερμανίας, ενώ τον Φεβρουάριο του 2020 θα παιχτεί στη Νίκαια της Γαλλίας.

Ἴσως ἐκεῖ ποὺ κάποιος ἀντιστέκεται χωρὶς ἐλπίδα, ἴσως ἐκεῖ νὰ ἀρχίζει ἡ ἀνθρώπινη ἱστορία, ποῦ λέμε, κ΄ ἡ ὀμορφιὰ τοῦ ἀνθρώπου …

Σκηνοθετικό σημείωμα

Ο Γιάννης Ρίτσος, γράφοντας την «Ελένη», καταθέτει ένα επίκαιρο ποιητικό έργο εθνικής αυτογνωσίας, αναζητώντας την ελευθερία και τη λύτρωση απ’ τα δεσμά μιας κατεστημένης σκέψης, ριζωμένης βαθιά στο παρελθόν, που δεν μας επιτρέπει να δούμε και να ζούμε το ιερό «τώρα».
Μέσα από έναν γκρεμοτσακισμένο, γερασμένο κόσμο κωμικοτραγικών εικόνων και ματαιωμένων ονείρων, στον απόηχο ενός ολέθριου εμφύλιου, αναδύεται το φάσμα της «Ελένης», ολοζώντανο, για να μας αποκαλύψει η ίδια μέσα από ένα νοητό καθρέπτη που βλέπουμε εμάς τους ίδιους, όλες τις αντιφατικές ανθρώπινες συμπεριφορές και πράξεις, που επέλεξαν οι Άνθρωποι διαχρονικά για να την κερδίσουν είτε σαν σύμβολο της ελευθερίας, είτε σαν σύμβολο της αιώνιας θεϊκής ομορφιάς.
Ο Ρίτσος με την ιδιοφυή αυτή ελεγεία επιλέγει να μιλήσει ποιητικά, αλλά και ρεαλιστικά, για μια ριζική αλλαγή πορείας του ανθρώπου και την αναζήτηση μιας νέας συνειδητής ταυτότητας, που αναγνωρίζει τη ζωή και την ύπαρξη σαν ένα ανεπανάληπτο θαύμα.
Δήμος Αβδελιώδης

Γιάννης Ρίτσος

Η Ελένη

Από μακριά κιόλας φαινόταν η φθορά — ασοβάντιστοι τοίχοι, πεσμένοι· ξεθωριασμένα παραθυρόφυλλα· τα κάγκελα του μπαλκονιού σκουριασμένα. Μια κουρτίνα
σάλευε έξω απ’ το παράθυρο του πάνω πατώματος, κιτρινισμένη, κουρελιασμένη στο κάτω μέρος. Όταν πλησίασε, —δισταχτικός πάντα,— η ίδια εγκατάλειψη στον κήπο: θρασεμένα φυτά, σαρκώδη φύλλα, ακλάδευτα δέντρα· τα σπάνια λουλούδια πνιγμένα στις τσουκνίδες· τα σιντριβάνια χωρίς νερό, μουχλιασμένα· στα ωραία αγάλματα λειχήνες. Μια σαύρα ακινητούσε ανάμεσα στο στήθος μιας νεαρής Αφροδίτης, ζεσταμένη απ’ τις τελευταίες ακτίνες του ηλιογέρματος. Πόσα χρόνια πριν. Ήταν πολύ νέος τότε· — είκοσι δύο; εικοσιτριώ; Κι εκείνη; Ποτέ δεν μπορούσες να ξέρεις, — ήταν τόσο το φέγγος που ανάδινε, —σε τύφλωνε· σε διαπερνούσε·— δεν ήξερες πια τί ήταν, αν ήταν, αν ήσουν. Χτύπησε το κουδούνι της πόρτας. Άκουσε απέξω το κουδούνισμα, πολύ μοναχικό, μέσα σ’ ένα γνωστό του χώρο, άγνωστα τώρα διαρρυθμισμένο, με άγνωστες διακλαδώσεις, σε σκοτεινά χρώματα. Αργούσαν ν’ ανοίξουν. Κάποιος έσκυψε απ’ το πάνω παράθυρο. Δεν ήταν αυτή. Μια υπηρέτρια, — πολύ νέα. Σα να γέλασε. Έφυγε απ’ το παράθυρο. Αργούσαν πάλι. Ύστερα βήματα στη μέσα σκάλα. Ξεκλείδωσαν την πόρτα. Ανέβηκε. Μια μυρωδιά από σκόνη, σάπιους καρπούς, στεγνή σαπουνάδα, ούρα. Από δω. Κρεβατοκάμαρα. Ντουλάπα. Μετάλλινος καθρέφτης. Δυο σαραβαλιασμένες σκαλιστές πολυθρόνες. Τσίγκινο τραπεζάκι με φλιτζάνια του καφέ κι αποτσίγαρα. Κι εκείνη; Όχι, όχι, — δεν είναι δυνατόν. Γριά — γριά — εκατό, διακόσω χρονώ. Πριν από πέντε ακόμη χρόνια — Όχι, όχι, Το σεντόνι τρύπιο. Εκεί, ασάλευτη· καθιστή στο κρεβάτι· καμπουριασμένη. Μόνο τα μάτια της —— ακόμη πιο μεγάλα, αυταρχικά, διεισδυτικά, άδεια.