Ένα ακόμη έγκλημα της διχόνοιας της δολερής, της ασυνειδησίας και του φανατισμού!

31 ΙΟΥΛΙΟΥ 1920

Ο Ίων Δραγούμης για να εκφράσει την αγάπη του για την Ελλάδα και για τη φιλοπατρία, έγραψε:

«Ένας Έλληνας να έμενε και όλοι οι άλλοι να πέθαιναν και να έρχονταν Σουηδοί η Ιρλανδοί η Αιγύπτιοι να κατοικούσαν στην Ελλάδα, στα νησιά και στην λεκάνη του Αιγαίου θα γίνονταν Έλληνες. Ο ένας ζωντανός Έλληνας θα τους μάθαινε τη γλώσσα και ο Ελληνισμός του θα μοιράζονταν σε όλους,θα χύνονταν επάνω τους και εκείνοι θα τον έπιναν σιγά-σιγά, όπως η γη πίνει το νερό η το στουπόχαρτο το μελάνι… Και το χώμα όμως και οι πέτρες βγάζουν πνεύματα και μόλις καθίσης σε τόπο Ελληνικό, δε μπορείς να ζήσεις ήσυχα από τα πνεύματα εάν δεν γίνεις Έλληνας. Να τι σημαίνει Έλληνας για αυτόν να είσαι, να νιώθεις Έλληνας και να εργάζεσαι για τον Ελληνισμό.»

Στο σημείο της εκτέλεσης (σήμερα λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας, απέναντι από το ξενοδοχείο «Χίλτον») ανεγέρθηκε το 1921 μνημείο, λευκή κολώνα. Ο Κωστής Παλαμάς από τις στήλες της Καθημερινής, του αφιέρωσε τη Νεκρική Ωδή. Οι στίχοι αυτοί χαράχθηκαν στο μνημείο:

«Λευκή ας βαλθή όπου έπεσες, Κολώνα

(Πώς έπεσες, γραφή να μη το λέη)

Λευκή με της Πατρίδας την εικόνα

Μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίη,

Βουβή, μαρμαρωμένη να σε κλαίη»!

ΠΡΙΝ 103 ΧΡΟΝΙΑ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΕ ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΦΛΟΓΕΡΟΥΣ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΥΜΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΧΑΣΜΟΥ

Εκείνο το καλοκαιρινό απομεσήμερο, με την έντονη ζέστη, οι δρόμοι της Αθήνας που είχε τότε 425.000 κατοίκους περίπου, ήταν σχεδόν έρημοι. Στο σημείο που σταμάτησαν ο Δραγούμης με το απόσπασμα των «Γυπαραίων», υπήρχαν μόνο μάντρες που πουλούσαν υλικά οικοδομών, ένα-δύο υπαίθρια καφέ-μπιραρίες και οι στρατώνες του Πυροβολικού, τα λεγόμενα «Παραπήγματα». Οι αυτόπτες μάρτυρες ήταν ελάχιστοι.

Ένας εργάτης, μία γυναίκα που πουλούσε γκαζόζες και μερικοί ακόμα, που δεν είχαν καμία ιδιαίτερη διάθεση να καταθέσουν όσα είδαν. Η μοίρα έπαιξε όμως ένα περίεργο παιχνίδι. Αυτόπτης μάρτυρας ήταν και ο Ίγκορ Λεμπέντιεφ, Συνταγματάρχης του Ρωσικού Αυτοκρατορικού Στρατού που υπηρετούσε στη ρωσική διπλωματική αποστολή στην Αθήνα, αν και η χώρα μας δεν είχε ακόμα αναγνωρίσει το σοβιετικό καθεστώς. Ας δούμε την λεπτομερή και, κατά πάσα πιθανότητα ακριβή και αμερόληπτη μαρτυρία του, όπως υπάρχει στη «Νεώτερη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1826-1974», του Γεωργίου Ρούσσου:

«Την 31ην Ιουλίου, ημέραν καθ’ ην εγνώσθη η κατά του Βενιζέλου απόπειρα, υπήρξα, τυχαίως μάρτυς την ακολούθων. Περί την 4ην απογευματινήν ανέμενον μεθ’ ομάδος εκ τριών ή τεσσάρων προσώπων την άφιξιν του τραμ πάρα την γωνίαν της Λεωφόρου Κηφισίας και της οδού Ι. Παπαδιαμαντοπούλου πλησίον του υπ. αριθμ. 907 στύλου των ηλεκτρικών συρμάτων. Την προσοχή μου επέσυρεν ομάς στρατιωτών αγόντων εν συνοδεία ένα πολίτη καλού παρουσιαστικού και βαδίζοντα μετά πολλής αξιοπρέπειας.

Δεξιόθεν και αριστερόθεν εβάδιζον δύο στρατιώται, δεκάς δε ετέρων ηκολούθει εκ του σύνεγγυς. Πάντες έφερον τυφέκια. Μόλις το απόσπασμα επλησίασεν εις τον υπ. αριθμ. 905 στύλον, μετέβαλε κατεύθυνσιν προς τα αριστερά και εσταμάτησε παρά το πεζοδρόμιον, αφήσαν τον αιχμάλωτον πολίτη επί του πεζοδρομίου, εις απόστασιν τεσσάρων περίπου βημάτων. Οι στρατιώται αφού εσταμάτησαν, επυροβόλησαν. Ερρίφθησαν περί τους δέκα πυροβολισμούς. Ουδέν πρόσταγμα ηκούσθη. Ο πυροβοληθείς πολίτης κατέπεσεν άπνους, χωρίς να βγάλει κραυγήν, χωρίς να είπη τι. Εν αυτοκίνητον επλησίασεν. Οι στρατιώται επέβησαν αυτού και ανεχώρησαν. Αργότερα διέβην και πάλιν εκ του αυτού σημείου. Δεν υπήρχεν όμως πλέον ίχνος του δράματος, το οποίο είχε προ ολίγου διαδραματισθή εκεί.

Είχε γραφτεί, ότι κάποιος πολίτης φώναξε προς τα μέλη του αποσπάσματος «Τι τον κρατάτε; Σκοτώστε τον!». Αυτό βέβαια δεν μπορεί να έπαιξε κάποιο ρόλο στην απόφαση για την εκτέλεση του Δραγούμη. Μία άλλη εκδοχή, «θέλει» έναν Λοχία να έρχεται τρέχοντας από την έπαυλη Θων και να ψιθυρίζει κάτι στο αφτί του επικεφαλής του αποσπάσματος που συνόδευε τον Δραγούμη, Λοχία Κίτσου. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι ο άγνωστος Λοχίας είπε «Εδώ, εδώ», δείχνοντας κάποιο, συμφωνημένο υποτίθεται, σημείο.

Οι δολοφόνοι του Δραγούμη, δεν αρκέστηκαν στους δεκατρείς πυροβολισμούς που του έριξαν, αλλά τον λόγχισαν τουλάχιστον πέντε φορές με ξιφολόγχη.

Έφερε επίσης κάταγμα δεξιού μηρού που είχε προκληθεί από υποκόπανο όπλου. Στον τόπο της δολοφονίας έφτασε ο πατέρας του Ίωνα, Στέφανος Δραγούμης, για την αναγνώριση του γιου του. Η κηδεία του Ίωνος Δραγούμη, έγινε νωρίς το πρωί της επόμενης μέρας.

Η Συνθήκη των Σεβρών

Στις 28 Ιουλίου 1920 (10 Αυγούστου με το νέο ημερολόγιο), υπογράφτηκε στις Σέβρες (γαλ. Sevres), η γνωστή ως «Συνθήκη των Σεβρών», ανάμεσα στους αντιπροσώπους των Συμμάχων της Αντάντ και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία ουσιαστικά οδήγησε στην κατάλυση του οθωμανικού κράτους.

Παράλληλα, με τη Συνθήκη αυτή, γινόταν πραγματικότητα ένα όνειρο δεκαετιών για τον ελληνισμό καθώς η Ελλάδα γινόταν η χώρα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Επρόκειτο για μία σπουδαία επιτυχία του Ελευθερίου Βενιζέλου, κατά κύριο λόγο. Δυστυχώς, ακόμα και μετά από αυτή τη μεγάλη διπλωματική επιτυχία, δεν υπήρξε σύμπνοια μεταξύ των Ελλήνων.

Ο διχασμός έχει ριζώσει για τα καλά στο λαό εκείνη την εποχή. Και δεν άργησε να εκδηλωθεί έμπρακτα με ολέθριες συνέπειες και οδυνηρά αποτελέσματα.

Η απόπειρα δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου

Λίγο μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, συγκεκριμένα στις 30 Ιουλίου 1920, έγινε απόπειρα δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου στον σιδηροδρομικό σταθμό «Gare de Lyon» στο Παρίσι. Η απόπειρα πραγματοποιήθηκε από δύο απότακτους, από τη βενιζελική κυβέρνηση, αξιωματικούς. Τον Υποπλοίαρχο Απόστολο Τσερέπη, από το Αιτωλικό και τον Υπολοχαγό Γεώργιο Κυριάκη από την Κόρινθο. Αν και οι δύο θεωρούνταν δεινοί σκοπευτές και πυροβόλησαν τον Βενιζέλο δέκα φορές, απλά τον τραυμάτισαν επιπόλαια στο αριστερό του χέρι (όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες που παραθέτουμε).

Όπως γράφει ο Δρ. Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος, στο έργο του «Η ιστορία του Ελληνικού Στρατού 1833-1949», «…αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ως αιτία της απόπειρας την απώλεια της Βορείου Ηπείρου».

Οι δύο δράστες, καταδικάστηκαν σε ειρκτή 5 ετών, στις 14 Φεβρουαρίου 1921. Όπως αναφέρει ο Δρ. Ιωάννης Παπαφλωράτος: «Έχει γραφτεί ότι αργότερα ο μεν Τσερέπης ανέλαβε διαχειριστής της περιουσίας του πρίγκιπα Χριστόφορου, ο δε Κυριάκης διορίστηκε νομάρχης επί κυβερνήσεως Παν. Τσαλδάρη. Βλέπε Στ. Χαρατσής, τ.Α’ σελ. 76. Δυστυχώς, αυτό δεν κατέστη δυνατόν να επιβεβαιωθεί».

Οι αντιδράσεις στην Αθήνα

Στην Αθήνα η είδηση έφτασε παραποιημένη. Δημιουργήθηκε σε πολλούς η εντύπωση ότι ο Βενιζέλος είχε δολοφονηθεί. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι οπαδοί των Φιλελευθέρων, οι (φιλο)βενιζελικοί δηλαδή, να εξοργιστούν.

Ο Διονύσιος Κόκκινος γράφει χαρακτηριστικά:

«Η πρωτεύουσα έζησεν ώρας αληθούς κολάσεως».

Οργισμένοι οπαδοί της κυβέρνησης κατέβηκαν στους δρόμους, επιτέθηκαν σε γραφεία αντιπολιτευομένων εφημερίδων («Αθηναϊκή», «Αστραπή», «Εσπερινή», «Η Καθημερινή», «Νέα Ημέρα», «Πολιτεία», «Ριζοσπάστης», «Σκριπ», η γαλλόφωνη «Opinion» κ.ά.), τυπογραφεία, τα γραφεία του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, ενώ λεηλάτησαν τα σπίτια των ηγετικών στελεχών της αντιπολίτευσης Δ. Ράλλη, Σ. Σκουλούδη και Ν. Στράτου.

Επίσης, συνελήφθησαν 13 από τα 16 ηγετικά στελέχη της «Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως» και ο εκδότης της «Εσπερινής» Π. Γιάνναρης. Πολλοί από τους συλληφθέντες, κρατήθηκαν σε πλήρη απομόνωση στις φυλακές Συγγρού για 25 ημέρες.

Ο Εμμανουήλ Ρέπουλης που εκτελούσε χρέη πρωθυπουργού (ίσως ο σπουδαιότερος ρήτορας που «πέρασε» από την ελληνική Βουλή, όπως έχουμε ξαναγράψει), δεν θεώρησε σκόπιμο να κηρύξει την πρωτεύουσα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Την επόμενη μέρα, η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι μόνο ένα τμήμα της 5ης Μεραρχίας βρισκόταν στην πόλη. Βέβαια, παρέλειψε να αναφέρει ότι την 5η Μεραρχία αποτελούσαν Κρητικοί, λιγότερο ή περισσότερο φανατικοί οπαδοί του Ε. Βενιζέλου, οι οποίοι ήταν πολύ πιθανό αντί να τιθασεύσουν το μανιασμένο πλήθος να συμπράξουν μαζί του σε πράξεις αντεκδίκησης.

Ο Ίωνας Δραγούμης

Ο Ίωνας Δραγούμης ήταν πολιτικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε το 1878.

Ήταν γιος του Στέφανου Δραγούμη. Πρωτοστάτησε στον μακεδονικό αγώνα, ενώ σημαντική εθνική δράση ανέπτυξε στη συνέχεια στην πρεσβεία της χώρας μας στην Κωνσταντινούπολη.

Αργότερα, τοποθετήθηκε σε διάφορες πρεσβείες στην Ευρώπη. Το 1915, παραιτήθηκε από το διπλωματικό σώμα και εκλέχθηκε βουλευτής Φλωρίνης ως ανεξάρτητος. Υποστηρικτής της πολιτικής Βενιζέλου αρχικά, στη συνέχεια εξέφρασε αντιβενιζελικές απόψεις. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να εξοριστεί για δύο χρόνια στην Κορσική, μετά την επιτυχία του βενιζελικού κινήματος της Εθνικής Άμυνας και την άνοδο του Ε. Βενιζέλου στην εξουσία. Είχε επίσης αξιόλογη συγγραφική δραστηριότητα. Χρησιμοποιούσε μάλιστα το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Ίδας. Είναι γνωστός ο έρωτας του με την Πηνελόπη Δέλτα (1874-1941), κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη, όταν υπηρετούσε ως υποπρόξενος στην Αλεξάνδρεια (1905).

Η Δέλτα όμως, δεν θέλησε να αντιταχθεί στις κοινωνικές επιταγές και να εγκαταλείψει τον σύζυγο και τα παιδιά της. Η πλατωνική σχέση των δύο, τελείωσε το 1908, όταν ο Δραγούμης συνδέθηκε ερωτικά με τη Μαρίκα Κοτοπούλη.

Η μοιραία Παρασκευή 31 Ιουλίου 1920

Το πρωί της Παρασκευής 31 Ιουλίου 1920, ο Ίων Δραγούμης, είχε πάει στο θέατρο όπου έπαιζε η Μαρίκα Κοτοπούλη, για να παρακολουθήσει τις πρόβες για το έργο που θα ανέβαζε. Όταν μαθεύτηκε η είδηση της δολοφονικής απόπειρας εναντίον του Βενιζέλου (αρχικά όπως αναφέραμε υπήρχε η εντύπωση ότι ο Κρητικός πολιτικός ήταν νεκρός), η Κοτοπούλη προέβλεψε σωστά ότι οι βενιζελικοί θα εκδικηθούν. Καθώς ήταν και η ίδια γνωστή αντιβενιζελική, έκλεισε το θέατρο της, φοβούμενη αντίποινα και καταστροφές.

Ωστόσο, το ίδιο κιόλας απόγευμα το θέατρο της Κοτοπούλη λεηλατήθηκε. Ο Ι. Δραγούμης, έσπευσε να δηλώσει ότι καταδίκαζε την απόπειρα, όποιοι και αν ήταν οι εμπνευστές της.

Στη συνέχεια, γύρισε σπίτι του συνοδευόμενος από την Κοτοπούλη. Μαθαίνοντας όμως τις μεγάλες ταραχές που γίνονταν στην Αθήνα, σκέφτηκε ότι δεν θα ήταν ασφαλείς στο σπίτι της οδού Ξενίας στην Αθήνα και ότι θα ήταν καλύτερα να πάνε στο σπίτι του στην Κηφισιά. Καθώς όμως η Κοτοπούλη ήταν ανεπιθύμητη στο σπίτι του Στέφανου Δραγούμη, πήγαν στο σπίτι της αδελφής του Ίωνα, που βρισκόταν δίπλα.

Πραγματικά, ο Γύπαρης αφού έκανε 1-2 τηλεφωνήματα, συμφώνησε.

Επειδή μάλιστα η απόσταση από την έπαυλη Θων ως το Φρουραρχείο ήταν μικρή, η μεταφορά του θα γινόταν με τα πόδια.

Το δεύτερο πρόσωπο, σύμφωνα με τον Γιάννη Μάζη, που έφτασε στην έπαυλη Θων, ήταν ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Ο Δρ. Ι. Παπαφλωράτος, αναφέρει ότι η «φυσική παρουσία» του Μπενάκη αμφισβητείται.

Αν δεχτούμε ότι ο Μπενάκης πήγε όντως στην έπαυλη Θων, τι ήταν αυτό που τον οδήγησε εκεί; Ήταν γνωστός βενιζελικός, ενίοτε και χρηματοδότης των Φιλελευθέρων και δεν κινδύνευε από κανέναν. Παράλληλα, δεν θεωρούσε τον Γύπαρη πρόσωπο με το οποίο μπορεί να έχει κοινωνικές ή άλλες σχέσεις.

Ο Γιάννης Μάζης γράφει ότι κατά μία εκδοχή, ο Μπενάκης πήγε στον Γύπαρη για να μάθει από «πρώτο χέρι» τι συνέβαινε στην Αθήνα. Μία

άλλη εκδοχή, είναι ότι καθώς πήγαινε από το σπίτι του (το σημερινό Μουσείο Μπενάκη) προς την Κηφισιά, είδε να συλλαμβάνουν το Δραγούμη και πήγε να δει τι συμβαίνει. Ο Μπενάκης είχε προσωπικό μίσος για τον Δραγούμη, λόγω της σχέσης του κατά το παρελθόν με την κόρη του Πηνελόπη Δέλτα, η οποία μερικά χρόνια αργότερα, έγραφε ότι ο πατέρας της πήγε να ζητήσει από τον Γύπαρη να προστατεύσει τον Δραγούμη. Κάτι τέτοιο όμως δεν επιβεβαιώθηκε ούτε από τον ίδιο τον Γύπαρη.

Λίγο αργότερα, ο Γύπαρης μίλησε με κάποιον στο τηλέφωνο. Ποιος ήταν ο συνομιλητής του; Δεν θα μαθευτεί ποτέ. Στη συνέχεια, έδωσε εντολή σε 18 άνδρες του να οδηγήσουν τον Δραγούμη στο Φρουραρχείο.

Ενώ ο Δραγούμης με το απόσπασμα που τον συνόδευε είχαν φτάσει περίπου εκεί που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο Hilton, ξαφνικά σταμάτησαν.

μπαρουτοκαπνισμένος και ψύχραιμος. Λέγεται ότι κάποτε κοιμήθηκε στο διπλανό δωμάτιο από εκείνο,του Βενιζέλου, έχοντας τις τσέπες του γεμάτες με χειροβομβίδες.

Η πιθανότητα να έδρασε εν βρασμώ ψυχής, είναι ανύπαρκτη. Άλλωστε, με τον Ίωνα Δραγούμη γνωρίζονταν από τον μακεδονικό αγώνα και στο παρελθόν είχαν φιλικές σχέσεις. Μάλλον λοιπόν, αποκλείεται να ήταν αυτός ηθικός αυτουργός της δολοφονίας.

Η βενιζελική εφημερίδα «Εμπρός», έγραψε στις 11 Αυγούστου 1920, ότι η εντολή να μεταφερθεί ο Δραγούμης στο Φρουραρχείο, δόθηκε από τον στρατιωτικό διοικητή Αθηνών. Κάτι τέτοιο «βόλευε» πολιτικά, καθώς οι ευθύνες θα έπεφταν σε κάποιον που είχε πέσει σε δυσμένεια και είχε αντικατασταθεί. Ούτε αυτό όμως φαίνεται πιθανό.

Σύμφωνα με τον Ι. Μάζη, το πρόσωπο με το οποίο μίλησε τηλεφωνικά ο Γύπαρης, ήταν ο, εκτελών χρέη πρωθυπουργού Εμμανουήλ Ρέπουλης. Όμως και ο ίδιος, θεωρεί απίθανο ο Ρέπουλης να έδωσε τη μοιραία εντολή.

Ο ίδιος ο Ίωνας Δραγούμης, πίστευε ότι ο Ρέπουλης ήταν πολύ πιο μετριοπαθής απ’ ότι πίστευε η αντιπολίτευση και αντίθετος στο να χύνεται «αδελφικό αίμα».

Παράλληλα, είχε συνυπάρξει πολιτικά στην «ομάδα των Ιαπώνων» με τον πατέρα του Ίωνα, Στέφανο.

Ευχαριστούμε θερμά τον Δρα Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτο για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας έδωσε τηλεφωνικά και την άδειά του να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από το έργο του «Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού, 1833-1949», Εκδόσεις Σάκκουλα, 2014.

Πηγή ΠΡΏΤΟ ΘΕΜΑ

Μία ακόμα βασική μας πηγή για το άρθρο, ήταν το βιβλίο του Γιάννη Α. Μάζη (John A. Mazis), «ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Ο ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΣ», εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2016